Rozwód to nie tylko stwierdzenie, że małżeństwo ustało. Sąd – poza samym rozwiązaniem małżeństwa – ma obowiązek (albo uprawnienie) rozstrzygnąć szereg spraw „okołorozwodowych”. W niniejszym wpisie przedstawiam uporządkowane omówienie tego, co może i musi znaleźć się w wyroku rozwodowym zgodnie z polskim prawem
1) Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód
To główna sentencja: sąd rozwiązuje małżeństwo, jeśli nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia (wygaśnięcie więzi: uczuciowej, fizycznej i gospodarczej). Bez tego – rozwodu nie będzie.
2) Wina za rozkład pożycia (albo jej brak)
Sąd co do zasady orzeka o winie jednego, obojga lub żadnego z małżonków.
- Na wspólny wniosek małżonków może zaniechać orzekania o winie („rozwód bez orzekania o winie”). W przypadku braku orzekania o winie postępowanie jest najczęściej prostsze i sprawa może zakończyć się nawet na jednej rozprawie.
- Ustalenie winy ma konsekwencje finansowe (m. in. możliwe alimenty między małżonkami).
3) Władza rodzicielska nad wspólnymi małoletnimi dziećmi
Jeśli są małoletnie dzieci, sąd musi uregulować władzę rodzicielską:
- może pozostawić ją obojgu rodzicom,
- albo ograniczyć jednemu z nich (np. do współdecydowania w sprawach kluczowych),
- w szczególnych wypadkach zawiesić lub pozbawić.
Plan wychowawczy (porozumienie rodzicielskie): Jeżeli rodzice przedstawią sensowne, realne porozumienie, Sąd co do zasady je uwzględni.
4) Kontakty z dziećmi
Niezależnie od władzy rodzicielskiej sąd reguluje kontakty (spotkania, telefony, wideorozmowy itp.).
- Może je doprecyzować (dni, godziny, święta, wakacje),
- w skrajnych przypadkach ograniczyć lub zakazać.
5) Alimenty na dzieci
Sąd obowiązkowo określa, w jakiej wysokości i w jakiej formie rodzice mają zaspokajać usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz w jakim zakresie uczestniczą w jego wychowaniu (pieniądze + osobiste starania).
- Wysokość zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka i możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica.
- Świadczenie może być określone kwotowo (miesięcznie) lub częściowo w naturze (np. opłacanie konkretnych zajęć).
6) Alimenty między małżonkami (po rozwodzie)
W wyroku rozwodowym sąd może – na wniosek – orzec również alimenty na rzecz byłego małżonka:
- Gdy nikt nie jest wyłącznie winny: alimenty tylko, jeśli uprawniony popadł w niedostatek; obowiązek co do zasady wygasa po 5 latach (możliwe przedłużenie w wyjątkowych wypadkach).
- Gdy jeden małżonek jest wyłącznie winny: sąd może zasądzić alimenty na rzecz małżonka niewinnego, nawet bez niedostatku, jeśli rozwód istotnie pogorszył jego sytuację; brak sztywnego limitu czasu (wygasa m.in. po zawarciu nowego małżeństwa przez uprawnionego).
7) Miejsce zamieszkania dziecka
W praktyce – razem z pkt 3 i 4 – sąd wskazuje, przy którym z rodziców dziecko będzie mieszkać, albo rozstrzyga o opiece naprzemiennej (jeśli to realne i zgodne z dobrem dziecka).
8) Sposób korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie
Jeśli małżonkowie nadal mieszkają razem, sąd musi orzec, jak mają korzystać ze wspólnego lokalu po rozwodzie (kto które pokoje, zasady wspólnych pomieszczeń).
Dodatkowo:
- przy rażąco nagannym zachowaniu jednego z małżonków sąd może orzec eksmisję.
9) Podział majątku wspólnego – tylko wyjątkowo
Sąd może dokonać podziału majątku wspólnego w wyroku rozwodowym wyłącznie na wniosek i tylko wtedy, gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki (spory majątkowe są zazwyczaj skomplikowane).
W praktyce często rozsądniej zrobić to w osobnym postępowaniu.
10) Koszty procesu
W wyroku zapada też rozstrzygnięcie o kosztach postępowania (kto i w jakiej części je ponosi). Bywa, że strony – zwłaszcza przy braku orzekania o winie – znoszą koszty wzajemnie.
O czym Sąd w wyroku nie orzeka?
Nazwisko po rozwodzie – to decyzja administracyjna: w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku istnieje możliwość złożenia oświadczenia w USC o powrocie do nazwiska poprzedniego.
