Warunkowe umorzenie postępowania to jedna z możliwości zakończenia postępowania karnego, a właściwie jego wstrzymania. W przypadku warunkowego umorzenia Sąd stwierdza, że sprawca popełnił przestępstwo, uznaje jego winę, następuje zatem obalenie domniemania niewinności, jednakże wstrzymana zostaje reakcja karna – czyli Sąd nie orzeka o karze dla sprawcy, a jedynie ustala okres próby, który wynosi od roku do trzech lat, w czasie którego na sprawce nałożone zostają obowiązki.
Przesłanki zastosowania
Aby możliwe było zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania zaistnieć muszą trzy przesłanki określone w art. 66 Kodeksu karnego – czyli okoliczności, które pozwalają na uznanie, że wymierzenie oskarżonemu kary nie jest celowe. Zgodnie ze wskazanym przepisem Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:
1) wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
2) okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
3) postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Należy jednak pamiętać, że warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Jeśli zatem zgodnie z Kodeksem Karnym za przypisany sprawcy czyn grodzi kara wyższa niż 5 lat pozbawienia wolności, warunkowe umorzenie postępowania nie będzie możliwe.
Obowiązki próby
Warunkowo umarzając postępowanie Sąd określa okres próby dla sprawcy, który wynosi od roku do trzech lat. Sąd może też ustalić, że w okresie próby sprawca oddany będzie pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Umarzając warunkowo postępowanie karne, Sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.
Sąd może nałożyć na sprawcę również inne obowiązki: informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się terapii uzależnień, poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji, uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób, opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
Możliwe jest również orzeczenie świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (w wysokości do 60 000 zł) lub zakazu prowadzenia pojazdów (do lat 2).
Podjęcie postępowania
Zgodnie z art. 68 Kodeksu Karnego Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. Jest to okoliczność, która obliguje Sąd do podjęcia postępowania wcześniej warunkowo umorzonego.
Sąd może natomiast podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż przestępstwo umyśle, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Sąd może również podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
adw. Piotr Głyżewski