Na wstępie trzeba wyjaśnić, że z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje wspólność majątkowa ( wspólność ustawowa ) między małżonkami. Oznacza to, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania stanowią majątek wspólny.
Art. 31 par. 2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego stanowi, że do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności
zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Ten stan rzeczy można zmienić.
Zgodnie z art. 47. par. 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).
Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Jeżeli małżonkowie dojdą do przekonania, że chcą zmodyfikować panujący między nimi ustrój majątkowy mogą zrobić to poprzez zawarcie stosownej umowy w formie aktu notarialnego.
Jeżeli jednak, wskazany wyżej sposób jest niemożliwy, bo np. jeden z małżonków nie wyraża na to zgody, albo kontakt z nim jest utrudniony przez konflikt, oddzielne mieszkanie, a w konsekwencji nie jest możliwe wspólne zarządzanie majątkiem, należy skorzystać z drogi sądowej i wnieść pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej.
Zgodnie z art. 52 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
Trzeba wyjaśnić, że te ważne powody muszą przede wszystkim dotyczyć sfery majątkowej.
Zgodnie z orzecznictwem za ważne powody uznaje się :
- separację faktyczną małżonków, która uniemożliwia im lub znacznie utrudnia
współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym, - zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków np. w sytuacji, gdy jedno z małżonków trwoni majątek, przeznaczając pieniądze na alkohol, rozrzutny styl życia.
„Długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.” ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2017 r. ,I CSK 118/17, LEX ).
Sąd musi oznaczyć w wyroku datę zniesienia wspólności. Możliwe jest również ustanowienie w wyroku rozdzielności z datą wsteczną.
Sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą do właściwości rzeczowej sądu rejonowego.
